Zbiory / Dokumentacja Historyczna

Album Odbudowy Zamku z foto- graficzno-opisową dokumentacją prac w 1912 r.,fot.: Carl Kuhnd, opisy: Conrad Steinbrecht; księga oprawna w sztywną okładkę, złożona z kart kartonowych z naklejonymi odbitkami fotograficznymi

Zbiór dokumentacji historycznej powstał w 1970 r. dzięki wpisaniu do inwentarza muzealnego przeszło 500 rysunków architektonicznych, które pochodziły z przedwojennego zasobu archiwalnego Zarządu Odbudowy Zamku w Malborku. Mimo iż nie stanowią one już większości, jest to najważniejsza jego część. W jej skład wchodzi dokumentacja prac restauracyjnych zamku malborskiego w 2. poł. XIX i 1. poł. XX w., głównie z czasów kierowania tym przedsięwzięciem przez Conrada Steinbrechta. Zgromadzone są tu rysunki inwentaryzacyjne i projektowe, zarówno wyglądu zewnętrznego zamku, jego wnętrz, a także wystroju rzeźbiarskiego, malarskiego oraz wyposażenia. Znajdziemy tu również szczegółowo opracowane projekty, które do dzisiaj pomagają konserwatorom w żmudnym procesie przywracania zamkowi jego dawnej świetności, a naukowcom pozwalają opisać dzieje restauracji Malborka.

Do tej niezwykle cennej dokumentacji należy również zestaw albumów fotograficznych (roczniki o nazwie Marienburg Baujahr), w których od 1882 do 1918 r. przedstawiana była na zdjęciach, zaopatrzonych w komentarz, historia prac konserwatorskich oraz najważniejsze wydarzenia z dziejów zamku. Dzięki tej nowatorskiej – jak na owe czasy – metodzie dokumentacji, odbudowa zamku po ostatniej wojnie, czy współcześnie prowadzona konserwacja i wyposażanie wnętrz są bez wątpienia łatwiejsze, a wystawy o przemianach architektonicznych bogatsze.

W zbiorze znajduje się ponad 730 pocztówek, pochodzących z okresu od lat 90. XIX do 70. XX w. Największy zespół stanowią zabytki z około 1914 roku oraz z okresu międzywojennego. Zasięg terytorialny stanowią przede wszystkim dawne prowincje pruskie (Prusy Wschodnie i Zachodnie). Najsilniej reprezentowany jest Malbork (277 pozycji) oraz inne wielkie miasta regionu: Gdańsk, Królewiec czy Toruń.

Pocztówka z widokiem Zamku Wysokiego od strony południowo-wschodniej. Marienburg, Wpr./Hoch-Schloß, Ostseite; Malbork?; przed 1914 r.; fotolitografia barwna

Omawiany zbiór dokumentacji historycznej obejmuje również dokumenty archiwalne powstałe w okresie od XVIII do XX w. Najważniejszy wśród nich jest zestaw malborskich dokumentów cechowych, dokumentów parafii żuławskich, a także faksymile aktów prawnych, dotyczących historii Malborka i Prus z okresu krzyżackiego oraz polskiego.

Faksymile dokumentu króla Władysława IV, na mocy którego zwalniano mieszkańców Żuław od podatków. Oryginał wystawiony 17 VII 1645 r.; A. Miziewicz; 1961 r.; papier; tusz, akwarela

Osobną część zbioru dokumentacji historycznej stanowi 141 zabytków kartograficznych. Pochodzą z szerokiego przedziału czasowego, od XVI po późne l. 40. XX w. Najstarsze są tu drzeworytowe mapy tekstowe Polski i Prus, pochodzące ze słynnej Cosmographie Sebastiana Münstera. Większość materiału stanowią jednak zabytki z okresu nowożytnego oraz XIX i 1. poł. XX w. W skład zbioru wchodzą mapy atlasowe, przeglądowe, topograficzne, załącznikowe, tematyczne i dokumentacyjne (m. in. katastralne) oraz nieliczne plany miast (głównie Malborka). Dużą część, 61 pozycji, stanowią mapy atlasowe pochodzące z różnych wydawnictw, popularne od XVII aż po XIX w.
Zasięg terytorialny zespołu stanowi Polska w granicach przedrozbiorowych, Niemicy, a najliczniej reprezentowane są mapy obejmujące dawne tereny Prus.

Mapa Królestwa Prus i polskich Prus Królewskich, wraz z naniesionymi drogami pocztowymi. Mapa z atlasu Johanna Baptisty Homanna Neuer Atlas bestehend in einig curieusen Astronomischen Mappen und vielen auserlesenen allerneuesten Land-Charten über die Gantze Welt ... z 1710 r.; Spadkobiercy Homanna; Norymberga, po 1729 r., papier czerpany, miedzioryt ręcznie kolorowany akwarelą

Warto przeczytać:

► Artur Dobry, Katalog zbiorów kartograficznych Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork 2005