3 maja, 2024 | Odkryty piec ziemny typu hypocaustum

W Centrum Badań nad Dziedzictwem Pokrzyżackim wyeksponowany został odkryty w czasie prac piec typu hypocaustum. O okolicznościach odkrycia i jego konsekwencjach, m.in. konieczności przeprojektowania tej części budynku mówiono już wiele w czasie prowadzenia inwestycji. Warto jednak bliżej wyjaśnić, co właściwie odkryto?

Od razu stwierdzić trzeba, że piec w Centrum to najstarszy lub jeden z najstarszych zachowanych pieców tego typu w malborskim zamku. Najstarszy do tej pory zachowany pochodzi z lat trzydziestych XIV w. i znajduje się pod Wielkim Refektarzem na Zamku Średnim. W ten sposób w średniowieczu ogrzewano pomieszczenia mieszkalne i użytkowe w Pałacu Wielkich Mistrzów oraz na zamku Wysokim i Średnim. Różniły się wielkością i budową, a także przeznaczeniem. Takie piece mogły także ogrzewać np. łaźnie.  Jak się okazuje stosowane były także w zachodnim ciągu gospodarczym na Przedzamczu…

Jak działał taki piec? Możemy to dobrze zaobserwować na przykładzie pieca pod Wielkim Refektarzem. Składa się on z dwóch komór: paleniskowej (dolnej) i akumulacyjnej (górnej). W dolnej rozpalano ogień, który odpowiednio utrzymywany ogrzewał kamienie, które wypełniały komorę górną. Kiedy się rozgrzały emitowały ciepłe powietrze, które poprzez wymurowane kanały grzewcze unosiło się do góry, przepływając do określonych pomieszczeń. Od góry kanały zamknięte były pokrywami, które służyły do regulacji temperatury w pomieszczeniu. Oczywiście w komorze akumulacyjnej potrzebny był jeszcze jeden kanał, odprowadzający dym do komina, aby nie dostawał się on do danego pomieszczenia.

Ten prosty, zapożyczony z antyku i zmodyfikowany w średniowieczu system był bardzo skuteczny. W dniu 3 kwietnia 1822 r. przeprowadzono próbę pieca pod Wielkim Refektarzem. Prawie pięć godzin rozpalano drewnem świerkowym (zużyto 60 kłód) i kiedy temperatura osiągnęła 200 stopni Celsjusza otwarto pokrywy w Sali. W ciągu 20 minut to olbrzymie wnętrze ogrzano do temperatury 18 stopni, co było znacznym osiągnięciem zważywszy na fakt, że temperatura na zewnątrz wynosiła 2,5 stopnia Celsjusza. Następnego dnia przy temperaturze zewnętrznej – 2,5 stopnia osiągnięto w Sali 13,5 stopnia. Próby te kontynuowano także w roku następnym i objęto nimi piec pod Pałacem Wielkich Mistrzów. Efekty były równie obiecujące, wskazujące na dużą efektywność krzyżackiego systemu grzewczego, mimo słabszej już niż w średniowieczu drożności i szczelności przewodów grzewczych.

Odkryty na Przedzamczu piec nie jest tak kompletny, jak ten na Zamku Średnim, ale daje możliwość obejrzenia dokładnie jego konstrukcji. Duża komora na poziomie piwnicznym, widoczne przewody grzewcze i ich wyloty zachowane na Parterze są świetnym przykładem technicznego dziedzictwa pokrzyżackiego zachowanego w bardzo szczególnym miejscu.

Więcej na ten temat: B. Pospieszna, Ogrzewanie w Zamku Malborskim w dawnych wiekach, Malbork 2002.

Treści bloga udostępniane są na podstawie licencji uznającej autorstwo dla celów tylko niekomercyjnych.
Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0
Szczegóły: Poznaj licencje Creative Commons - Creative Commons Polska Creative Commons Polska