„Inkorporacja” – wystawa w 570. rocznicę wydarzenia

Listopad w malborskim zamku tradycyjnie już należy do okresu królów polskich. Tym razem opowiemy Państwu o wydarzeniu z okazji jego 570. rocznicy – Inkorporacja Prus.

Już od 4 listopada, zwyczajowo na Pl. 60-lecia MZM przy budynku kas biletowych, pojawi się planszowa wystawa przygotowana merytorycznie przez dr Rafała Panfila, kustosza i pracownika Działu Historii Muzeum Zamkowego. Wystawę można oglądać do końca roku.

Termin „inkorporacja”, oznacza dobrowolne, polityczne wcielenie przez jedno państwo określonego terytorium – innego kraju bądź jego części do danego państwa za obustronną zgodą, bez użycia siły i jest przeciwieństwem aneksji.

Związek Pruski, będący konfederacją miast i rycerstwa pruskiego, wypowiedział posłuszeństwo zakonowi krzyżackiemu w lutym 1454 r. i w kilka dni później wielkie poselstwo na czele z Janem Bażyńskim wyruszyło do króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka do Krakowa. Celem związkowców było poddanie Prus polskiemu monarsze na warunkach, które zapewniłyby stanom pruskim realny wpływ na rządy w kraju. W efekcie trwających miesiąc rozmów i pertraktacji 6 marca strona pruska wystawiła dokument, w którym posłowie Związku poddali całe Prusy pod władzę Kazimierza Jagiellończyka, króla polskiego i przyłączyli je dobrowolnie do Korony Królestwa Polskiego.

Tego samego dnia kancelaria królewska wydała akt inkorporacji Prus. Dokumentem tym Kazimierz Jagiellończyk, powołując się na dawną przynależność ziem pruskich, ogłaszał przejęcie ich całości i wcielenie do Królestwa Polskiego, na prośbę mieszkańców Prus:

„W oparciu o prawa boskie i ludzkie, które postanawiają, że żadną miarą nie należy dawać posłuchu panom niesprawiedliwym, uprawiającym zbrodnię i grzech, wypowiedzieli posłuszeństwo i podległość mistrzowi i Zakonowi. Ponadto za pośrednictwem samych wielmożnych i dostojnych rycerzy oraz mężów roztropnych, przedstawicieli i posłów swych, wyprawionych do nas z pełnomocnictwem i zleceniem, błagali w nowych poselstwach i prośbach, abyśmy raczyli: domagać się już nie tyle ich obrony ile rządu i władzy nad nimi, przyjąć ich oddanie się i poddanie, wierność i wieczyste posłuszeństwo (ofiarowali je nam w imieniu własnym oraz wszystkich prałatów duchownych i świeckich, rycerzy, ziemian, mieszczan i mieszkańców całej społeczności wymienionych ziem) jako prawny, prawy i prawdziwy pan i dziedzic wspomnianych ziem, wcielić, włączyć, zjednoczyć, za własne przyjąć, zespolić i scalić wspomniane ziemie z natury i przeznaczenia powracające do Królestwa Polskiego, z którego ciała były zagrabione wbrew prawu i godziwości za niedawnej i świeżej pamięci. Zamierzali wyszukać sobie innego zwierzchnika i poddać się mu, gdyby przypadkiem odrzucono rząd i władzę, którą nie tyle nam ofiarowali, ile zwracali”.

Przypieczętowaniem inkorporacji był akt hołdowniczy stanów pruskich z 15 kwietnia 1454 r. Przedstawiciele stanów pruskich spotkali się tego dnia z wysłannikami króla polskiego w Toruniu i złożyli przysięgę na dotrzymanie układów krakowskich z 6 marca na ręce Andrzeja Bnińskiego, biskupa poznańskiego i Jana Koniecpolskiego, kanclerza koronnego.

Akt inkorporacji i dobrowolne poddanie się stanów pruskich królowi polskiemu oznaczały odzyskanie przez Polskę Pomorza Gdańskiego z ujściem Wisły, czyli, jak zapisano w dokumencie inkorporacyjnym, ponowne „zjednoczenie” tych ziem z Polską. Wydarzenia te doprowadziły do wybuchu trzynastoletniej wojny z Zakonem Krzyżackim (1454-1467).

Ilustracja: Akt hołdowniczy stanów pruskich – stany pruskie (prałaci, możni, rycerze, mieszczanie i mieszkańcy ziemi pruskiej, pomorskiej, chełmińskiej i michałowskiej) składają przysięgę na układy krakowskie, na ręce przedstawicieli króla polskiego, 15 kwietnia 1454 r., Toruń, AGAD, Zbiór Dokumentów Pergaminowych, sygn. 1148.