Obecna kolekcja malarstwa Muzeum Zamkowego w Malborku była całkowicie tworzona od podstaw wraz z jego powołaniem. Jest więc jedynie ideową spadkobierczynią dawnego, zamkowego zbioru malarstwa, całkowicie utraconego, bądź rozproszonego po II wojnie światowej. Pierwsze zakupy obrazów miały miejsce już w 1961 roku. W kolejnych latach 60. i 70. kolekcja dość intensywnie rozrastała się głównie drogą zakupów z rąk prywatnych, państwowej Desy i ministerialnych przekazów. Począwszy od lat 90. ubiegłego stulecia źródłem pozyskiwania obiektów stały się także domy aukcyjne, a profil zbioru malarstwa został precyzyjniej ukierunkowany na ikonografię i historię zakonu oraz zamku. Obecnie kolekcja liczy 182 obiekty i jest zróżnicowana zarówno pod względem tematyki jak i techniki oraz podłoży malarskich. Dominuje malarstwo olejne na płótnie z obszaru Europy północnej (Niemcy, Niderlandy). Tematycznie największy zespół tworzą, obok portretu, pejzaże oraz widoki miast i zamków obronnych, w tym zamku malborskiego. Poza tym do kolekcji należą również nieliczne sceny historyczne, batalistyczne, religijne i mitologiczne. Sztandarowym dziełem zbioru jest szkic olejny do Bitwy pod Grunwaldem Jana Matejki z 1872 r., przekazany Muzeum w 1982 r. decyzją Ministerstwa Kultury i Sztuki. Pozostając przy tematyce krzyżackiej warto wspomnieć o obrazie Januarego Suchodolskiego Ofiarowanie mieczy pod Grunwaldem z ok. 1849 r. oraz płótnie z końca XIX w. autorstwa Wilhelma Augusta Stryjowskiego Ostatnia Wielkanoc Ulricha von Jungingen w Malborku.