Dziś muzeum czynne jest w godzinach: 9:00 - 15:00, ostatnie wejście na Trasę Zamkową - Historyczną o godz. 13.00

Historia Zamku

„Sztum” – Zamek w Sztumie Siedziba krzyżackich wójtów, rezydencja wielkich mistrzów i polskich starostów

Kiedy w 2018 roku zamek w Sztumie stał się oddziałem Muzeum Zamkowego w Malborku, to jednym z zadań, jakie postawił sobie nowy opiekun, było nie tylko poddanie budowli niezbędnym pracom konserwatorskim i adaptacji na cele muzealne, ale także badawcze jego rozpoznanie. Dotychczasowy stan wiedzy o mocno przekształconym po rozbiorach obiekcie, opierał się przede wszystkim na […]

Kiedy w 2018 roku zamek w Sztumie stał się oddziałem Muzeum Zamkowego w Malborku, to jednym z zadań, jakie postawił sobie nowy opiekun, było nie tylko poddanie budowli niezbędnym pracom konserwatorskim i adaptacji na cele muzealne, ale także badawcze jego rozpoznanie. Dotychczasowy stan wiedzy o mocno przekształconym po rozbiorach obiekcie, opierał się przede wszystkim na dociekaniach badaczy z 2. połowy XIX i początku XX w., uzupełnionych nieco w 2. połowie XX w. Opierały się one przede wszystkim na ogólnym oglądzie zachowanych murów i wzmiankach ze źródeł pisanych. Zamek nigdy nie był jednak przedmiotem bardziej kompleksowych badań archeologiczno-architektonicznych. Tymczasem już powzięta przez historyków (prof. Sławomira Jóźwiaka z UMK w Toruniu i dr hab. Janusza Trupindę, dyrektora Muzeum Zamkowego w Malborku) nowa analiza źródeł pisanych, której owocem była publikacja z 2017 r., wykazała dyskusyjność niektórych kluczowych poglądów, jak kwestii chronologii budowy zamku oraz lokalizacji w jego murach domu wielkich mistrzów. Dlatego też w 2018 r. założono na terenie zamku pierwszych pięć wykopów archeologicznych. Realizowali je archeolodzy z Muzeum Zamkowego w Malborku – Ewa Fudzińska, Zbigniew Sawicki i Waldemar Jaszczyński. Badania archeologiczno-architektoniczne na szerszą skalę, pod kierunkiem dr Bogusza Wasika z MZM, przeprowadzono natomiast w latach 2019–2021. Przeanalizowano wówczas relikty odkryte w 2018 roku oraz założono dwadzieścia dwa nowe wykopy badawcze. Badania archeologiczne uzupełniła prospekcja georadarowa oraz geologiczna.

Przeprowadzone badania zweryfikowały i skorygowały dawne poglądy na temat zamku w Sztumie. Okazało się, że zbudowano go w latach ok. 1377-1420, a więc pół wieku później niż dotąd sądzono. Także błędne okazały się tendencyjne przypuszczenia, że posadowiono go w miejscu wczesnośredniowiecznego grodu. Co więcej, w wyniku nowych badań ten, obecnie niepozorny obiekt, okazał się niezwykle interesujący i wyróżniający się na tle architektury zamkowej dawnego władztwa krzyżackiego w Prusach. Wynikało to z funkcji zamku jako podstołecznej rezydencji wielkich mistrzów. Zbudowany został w tym samym okresie, w którym nastąpiła wspaniała rozbudowa siedziby wielkich mistrzów w Malborku. Inwestycje te wpasowują się w nurt światowego i dworskiego stylu funkcjonowania najwyższych dygnitarzy Zakonu, którzy sprawowali na terenie Prus także władzę o charakterze świeckim. Zamek w Sztumie pełnił więc funkcje rezydencjonalne, ale i stanowił manifestację władzy, co znalazło swoje odbicie w monumentalnej formie architektonicznej. Przejście Sztumu w wyniku wojny trzynastoletniej w ręce starostów, reprezentujących królów polskich, otworzyło drugi okres świetności zamku. Pełnił on ważną rolę najpierw jako siedziba Barzyńskich, a następnie Czemów, którzy w XVI-XVII w. przekształcili go na swoją wygodną rezydencję. Po kolejnych zmianach właścicieli, od końca XVII stulecia następował powolny upadek i degradacja obiektu, przypieczętowane rozbiórkami po 1772 r.

Odkryte w wykopach archeologicznych dobrze zachowane relikty architektury, jak również duże fragmenty zabudowań zamkowych, które mimo rozbiórek i przekształceń zachowały się na powierzchni, przy wielu źródłach pisanych, ikonograficznych i kartograficznych, okazały się szeroką bazą źródłową i umożliwiły rekonstrukcję wyglądu zamku w średniowieczu i nowożytności.

Pliki do pobrania ⬇️

Bilety

Kup bilet w naszym systemie online

Godziny otwarcia

  • Pn:9:00 - 16:00
Wystawy
  • Wt - Ndz:9:00 - 15:00

Kontakt

Informacja turystyczna

  • +48 55 647 08 00
  • +48 55 647 09 02
  • +48 55 647 09 78