Aktualności
„Żywot Stanisława I” – odzyskany starodruk w ramach Projektu Straty
W ramach Projektu Straty Muzeum Zamkowe w Malborku we współpracy z Wydziałem ds. Restytucji Dóbr Kultury Departamentu Dziedzictwa Kultury (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego) doprowadziło do odzyskania XVIII-wiecznego starodruku „Żywot Stanisława I” pochodzącego z przedwojennych zbiorów zamku malborskiego.
Odzyskany starodruk
Georg Daniel SEYLER
Leben Stanislai I, Königs von Pohlen, mit nöthigen Anmerkungen, Urkunden und Müntzen erleütert von S. Welchem das Leben des Cardinals Michael Radziejowski beigefüget worden
Stockholm, Auf Kosten Olaus Karlaknapp.; Carlskron, Gedruckt durch Adalbert de Groy 1737.
(*wydanie I)
Charakterystyka obiektu
Biografia Stanisława Leszczyńskiego (1677–1766), króla Polski w latach 1704 –1709 i 1733–1736, autorstwa Jerzego Daniela Seylera (1686–1745), napisana jeszcze za życia króla, o czym autor informuje w przedmowie do swej pracy. Dzieło składa się z 3 części, zawiera wiele wątków z życia króla – przekazuje informacje o jego pochodzeniu, wykształceniu, podróżach, a także sytuacji politycznej w Rzeczypospolitej po śmierci króla Jana III Sobieskiego, okresie panowania Augusta II Mocnego oraz okoliczności koronacji Stanisława Leszczyńskiego na króla Polski w 1704 roku, doprowadzając opowieść do roku 1736. Stanisław Leszczyński był najdłużej żyjącym królem Polski, dwukrotnie detronizowanym, zmarł 23 lutego 1766 roku.
Autor, Jerzy Daniel Seyler, od 1720 roku związany z Gimnazjum Akademickim w Elblągu, swe dzieło oparł w głównej mierze na Epistolae historico-familiares (t. 1-3, Braniewo 1709–1711) Andrzeja Chryzostoma Załuskiego, który ze swym bratem był głównym inicjatorem powstania tejże pracy.
Dzieło opublikowane anonimowo po raz pierwszy w języku niemieckim w Szwecji w 1737 roku, w latach kolejnych doczekało się wielu wznowień, również w języku polskim i francuskim. Pierwsze wydanie jest jednak najobszerniejsze.
Dzieło zawiera również życiorys Augustyna Michała Stefana Radziejowskiego (1645 –1705), biskupa warmińskiego, podkanclerza koronnego, kardynała od 1686 roku, arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski od 1687 roku.
Druk zilustrowano miedziorytniczymi portretami Stanisława Leszczyńskiego, jego małżonki Katarzyny Opalińskiej, młodszej córki Marii, królowej Francji, prymasa Michała Radziejowskiego, prymasa Teodora Potockiego oraz rycinami z wizerunkami medali związanych z ówczesnymi wydarzeniami i bezpośrednio z osobą króla Stanisława.
Historia obiektu
Odzyskany egzemplarz przed wojną znajdował się w zbiorach biblioteki zamku malborskiego, o czym świadczą zachowane pieczęcie.
Pośród kolekcji znajdujących na zamku w Malborku na przełomie XIX i XX wieku zgromadzonych dzięki staraniom Towarzystwa Odbudowy i Upiększania Zamku Malborskiego (Verein für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg) oraz ówczesnego administratora Zarząd Odbudowy Zamku (Schlossbauverwaltung Marienburg) na uwagę zasługiwały pokaźne biblioteki. Przy kolekcji monet i medali funkcjonował księgozbiór numizmatyczny, służący jej naukowemu opracowaniu. Dla pozostałych kolekcji oraz badań naukowych do dyspozycji pozostawał księgozbiór ogólny, zwany również historycznym.
Biblioteka ogólna gromadzona była początkowo w Muzeum Prowincji w Gdańsku, z czasem jednak część zakupionych dzieł przeniesiono do Malborka. W latach 1902−1905 Towarzystwo przekazało pod opiekę Zarządu Odbudowy Zamku zbiór blisko ośmiuset tytułów o czym poinformowano w sprawozdaniach Geschäftsbericht des Vorstandes des Vereins für die Herstellung und Ausschmückung der Marienburg für die Zeit vom 1. Oktober 1902 bis zum 1. Oktober 1905, Danzig 1905. W sprawozdaniu tym zawarto listę publikacji przekazanych do zamku (wśród nich, na stronie 22 oznaczony numerem 122, znajduje się starodruk Seyler , Leben Stanislas I. Königs , Stockholm 1737) – zachowane oznaczenia na druku są tego potwierdzeniem.
Od tego czasu zbiory Towarzystwa i administracji zamku tworzyły wspólną bibliotekę, która znajdowała się w piwnicach Pałacu Wielkich Mistrzów na Zamku Średnim, w latach późniejszych część ulokowano w Wieży Kleszej. Sporządzony był także katalog, który z dużą dozą prawdopodobieństwa nie zachował się do naszych czasów. W kolejnych latach bibliotekę powiększono o dzieła związane z inwentaryzacją zabytków, literaturę religijną oraz dzieła z zakresu geografii i historii Prus. Towarzystwo przekazało różne katalogi i czasopisma oraz wzięło na siebie część kosztów pomnażania zbiorów bibliotecznych.
Dzieło do 1945 roku pozostawało w Malborku, dalsze losy pozostają nieznane.
W kwietniu 2023 roku książka została wystawiona na aukcji antykwarycznej w Sztokholmie, skąd po podjęciu działań przez Muzeum Zamkowe w Malborku i Wydział ds. Restytucji Dóbr Kultury Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, po blisko dwóch latach starań, powróci do muzeum.
W zbiorach Biblioteki Muzeum Zamkowego w Malborku znajduje się bliźniacze wydanie tego dzieła, z roku 1741, również z przedwojenną zamkową proweniencją, jednakże pozbawione niektórych miedziorytniczych wizerunków, w tym samego króla Stanisława Leszczyńskiego. Oba egzemplarze zostaną zaprezentowane szerszej publiczności 22 maja, podczas uroczystości przekazania obiektu do zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku.
oprac. A. Siuciak
Uroczystość przekazania przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN) do zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku odzyskanego XVIII-wiecznego starodruku „Żywot Stanisława I” odbyła się 22 maja 2025 r. w Przyziemiu Ośrodka Konferencyjnego Karwan przy ul. Starościńskiej 1 w Malborku.
Uroczystego aktu w imieniu MKiDN dokonała Pani Podsekretarz stanu Marta Cienkowska.
– To dla mnie ogromna radość i wzruszenie, że dziś w murach zamku w Malborku możemy być świadkami powrotu cennego fragmentu naszej historii. Starodruk Daniela G. Seylera „Leben Stanislai I, Königs von Pohlen” po dziesięcioleciach nieobecności wraca do swojego domu. Został odnaleziony w Szwecji, przetrwał wojnę, przemierzył kontynent, ale nigdy nie przestał należeć do Malborka. Jego odzyskanie nie byłoby możliwe bez zaangażowania ludzi – muzealników, naukowców, pasjonatów historii, pracowników Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – mówiła Marta Cienkowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. – Chciałabym dziś z serca podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do tego niezwykłego momentu. Dziękuję pracownikom Muzeum Zamkowego za ich codzienny trud i cichą, żmudną pracę. Dziękuję wszystkim, którzy nie zapomnieli, że to, co kiedyś należało do polskiej kultury, nadal do niej należy – nawet jeśli przez chwilę było daleko – dodała.
– Cieszymy się, że Pani Minister zechciała nam dziś towarzyszyć w radości z powrotu tego cennego zabytku do Malborka, bo przecież bez wsparcia Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Pani Dyrektor Elżbiety Rogowskiej z Wydziału Restytucji i jej współpracowników niczego byśmy nie zrobili. – mówił dr hab. Janusz Trupinda, Dyrektor Muzeum Zamkowego w Malborku.
– Mija siódmy rok od kiedy Muzeum Zamkowe w Malborku otrzymało pierwsze dofinansowanie w ramach programu rządowego „Badanie polskich strat wojennych”. Od tego czasu zrealizowaliśmy pięć wielowątkowych i szeroko zakrojonych projektów obejmujących zarówno badania proweniencyjne, kwerendy muzealne i archiwalne, organizacje konferencji oraz wielu działań propagujących zagadnienie polskich strat wojennych w Polsce oraz na arenie międzynarodowej. Zidentyfikowaliśmy wiele obiektów zabytkowych, a efektem tych działań jest sześć naukowych publikacji, które pokazują jak wielkie straty wyrządziła II wojna światowa. – mówiła Aleksandra Siuciak, lider zamkowego programu poszukiwania strat wojennych i zabytków rozproszonych.
Zapraszamy do śledzenia zamkowych działań związanych z badaniem i poszukiwaniem zbiorów rozproszonych realizowanych przez Muzeum w ramach Projektu Straty.
Bilety
Kup bilet w naszym systemie online
Godziny otwarcia
- Pn:9:00 - 20:00
Wystawy
- Wt - Ndz:9:00 - 19:00
Kontakt
Informacja turystyczna
- +48 55 647 08 00
- +48 55 647 09 02
- +48 55 647 09 78