Aktualności
„Rzeźba gotycka ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku” – nowa wystawa
W dormitoriach Zamku Wysokiego zagościła wyjątkowa ekspozycja – „Rzeźba gotycka ze zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku”. Jest to prezentacja eksponatów malborskiej kolekcji rzeźby, których kunszt wykonania wzbudza niewątpliwy zachwyt nad średniowiecznym warsztatem snycerskim. Od teraz wyjątkowa atmosfera gotyckich komnat malborskich wspierana jest przez szereg postaci średniowiecznego kultu świętych i piękno gotyckiej rzeźby. Zapraszamy!
Początki malborskiej kolekcji rzeźby gotyckiej są niemal równoczesne z powołaniem Muzeum Zamkowego w roku 1961. Bo też od samego początku dla muzealników było jasne, że zabytki średniowieczne, nawet te niezwiązane w sposób bezpośredni z rejonem Prus krzyżackich, stanowić będą doskonałą ilustrację epoki, w której wyrósł zakon NMP; że będą wizualnym świadectwem ówczesnej pobożności, mentalności i artystycznych poszukiwań. Na przestrzeni sześćdziesięciu lat działalności Muzeum, ekspozycje rzeźby sakralnej organizowane były wielokrotnie, z mniejszym lub większym rozmachem i w różnych odsłonach – ze zbiorów własnych jako galerie stałe, bądź z zabytków wypożyczonych na wystawy czasowe. Stopniowo przybywało eksponatów, kupowanych przez Muzeum lub przekazywanych w darze i jako depozyty. Obecnie w kolekcji rzeźby, choć wciąż jest to zbiór stosunkowo niewielki, znajduje się szereg pierwszorzędnych przykładów rzeźby średniowiecznej, przede wszystkim w postaci wizerunków Madonny z Dzieciątkiem oraz rozmaitych świętych. Na obecnej wystawie można zobaczyć ich wybór. Ekspozycja nie ma chronologicznego układu, narrację podporządkowano ikonografii, tworząc opowieść o kulcie świętych w średniowieczu, widzianą z perspektywy sztuki tego okresu.
Sztuka odgrywała bardzo istotną rolę w kształtowaniu postaw religijnych i szerzeniu kultów w wiekach średnich. W późnym średniowieczu kościoły wypełniały się ołtarzami – duże świątynie mogły mieć ich nawet kilkadziesiąt. Zaopatrzone w retabula i sprzęty liturgiczne pełniły zarazem funkcje kultowe i dydaktyczno-moralizatorskie. Większość wiernych nie potrafiła czytać, a dzieła sztuki były „biblią dla ubogich” (biblia pauperum) – przekazywały treść Pisma Świętego i głosiły prawdy wiary za pomocą obrazów. Kult świętych był kluczową cechą średniowiecznego chrześcijaństwa. Święci odgrywali ważną rolę w codziennym życiu ludzi, a ich męki i cuda były powszechnie znane. Niektóre kulty, jak cześć oddawana Najświętszej Marii Pannie czy Czternastu Świętym Wspomożycielom, były powszechne i miały szczególny patronat w różnych sprawach. Inne były lokalne, silnie związane z konkretnymi miastami, kościołami czy ośrodkami pielgrzymkowymi. Również poszczególne grupy społeczne i zawodowe wybierały swoich świętych patronów, którzy wspierali ich działania. Narrację tę realizowała także gotycka rzeźba.
Obok przedstawień świętych, na wystawie prezentowane są przykłady relikwiarzy gotyckich. Termin „relikwie” pochodzi od łacińskiego wyrażenia reliquiae oznaczającego pozostałości, dziedzictwo lub pamiątkę. Chrześcijanie używali tego słowa do opisania wszystkiego, co pozostało po śmierci świętego. Początkowo relikwie były wydobywane z cmentarzy i przenoszone do kościołów, gdzie umieszczano je w specjalnych zagłębieniach ołtarzy zwanych sepulchra. Później zaczęto je wystawiać na widok publiczny w ozdobnych relikwiarzach przypominających części ludzkiego ciała. Praktykę tę usankcjonował Sobór Laterański IV, który w 1215 roku zadecydował, że partykuły (czyli fragmenty relikwii) mogą być czczone jedynie w osłaniających je oprawach. Na szczególną uwagę zasługuje prezentowany na wystawie relikwiarz wiążący się z kultem św. Urszuli, będący świadectwem kontaktów religijnych i artystycznych państwa zakonnego w Prusach z ośrodkami zachodnimi, w tym przypadku z nadreńską Kolonią.
Znaczącym wątkiem jaki podejmuje wystawa jest pobożność pasyjna. Kult męczeńskiej śmierci i zmartwychwstania Chrystusa głęboko przenikał średniowieczną pobożność. Zamiast rozważania skutków zbawczej miłości Chrystusa średniowieczni chrześcijanie skupiali się przede wszystkim na osobie Ukrzyżowanego. Temat pasyjny wysunął się na pierwszy plan, łącząc się z motywem pokuty, umartwienia oraz współcierpienia z Chrystusem. Krzyż lub krucyfiks zajmował centralne miejsce w liturgii średniowiecznej, a Ukrzyżowanie było jednym z najczęstszych motywów w sztuce tego okresu. Przedstawienie Jezusa na krzyżu jako martwego, ociekającego krwią, zastygłego w cierpieniu miało na celu wzbudzenie głębokiego współczucia i emocjonalnego zaangażowania wiernych. Jednocześnie rozwijał się kult wizerunków Chrystusa Bolesnego (Vir Dolorum). Był on ściśle związany z mistycznymi prądami, propagującymi pobożność pasyjną i osobiste przeżywanie chrystusowego cierpienia, postrzeganego jako skutek ludzkich grzechów. Na wystawie można zobaczyć, włączoną do kolekcji kilka lat temu, dobrej klasy rzeźbę gotycką podejmującą ten szczególny temat.
Niekwestionowaną ozdobą ekspozycji jest kamienny posąg Chrystusa modlącego się w Ogrójcu. Jest to jeden z najważniejszych przykładów europejskiej rzeźby gotyckiej z około 1400 roku. Dzieło to, stworzone w warsztacie w Pradze, wyróżnia się najwyższą jakością artystyczną. Sprowadzenie go na teren państwa krzyżackiego jeszcze w średniowieczu, świadczy o prestiżu i dużym znaczeniu rzeźby, wymagało bowiem nakładu niemałych kosztów i fizycznego wysiłku. Pod koniec XIV wieku do Prus importowano więcej posągów z Czech, wykonanych z tego samego materiału – wapienia marglistego (tzw. złotej opoki). Większość trafiła do świątyń parafialnych Gdańska i Torunia. Rzeźby te były przeznaczone do prywatnej adoracji, miały niewielki format i wyrafinowaną formę, a ich emocjonalny charakter pozwalał na bliski kontakt z widzem. Widać to doskonale w przypadku malborskiego posągu: Chrystus spogląda na widza, a jego usta zdają się mówić. Stwarza to iluzję naturalizmu i interakcji – kamienny posąg staje się narzędziem indywidualnej praktyki religijnej.
Bilety
Kup bilet w naszym systemie online
Godziny otwarcia
- Pn:9:00 - 20:00
Wystawy
- Wt - Ndz:9:00 - 19:00
Kontakt
Informacja turystyczna
- +48 55 647 08 00
- +48 55 647 09 02
- +48 55 647 09 78